DRAMA

TÉATER JEUNG DRAMA

A.   TÉATER

Sacara étimologis, téater nyaéta gedong pintonan atawa auditorium. Harti lega, téater nyaéta sagala tongtonan nu dipintonkeun di hareupeun jalma réa. Dumasar harti heureut, téater nyaéta drama, lalakon hirup jeung kahirupan manusa nu dicaritakeun dina pintonan kalawan ngagunakeun guneman jeung gerakan dumasar kana naskah nu ditulis dirojong ku dékor, musik, nyanyian, tarian, jeung sajabana.

Téater salaku tongtonan ngawengku: téater modérn jeung téater tradisional. Téater tradisional mah henteu ngagunakeun naskah. Sutradara ngan méré pancén pamaén pikeun merankeun salasahiji palaku. Parapamaén di tungtut pikeun spontanitas dina improvisasi. Contona  longsér (Jawa Barat), ludruk (Jawa timur), jeung ketoprak (Jawa tengah).

Téater modérn ngagunakeun naskah nu dicekel pageuh sarta dilaksanakeun sagemblengna. Tata panggung, musik pirigan/pengiring, tata lampu, paguneman jeung gerakan pamaén kudu dumasar naskah. 

Téater téh nyaéta drama nu mangrupa pintonan lalakon dina panggung sarta mibanda opat fungsi, nyaéta 1) Wahana ritual, sabab mimitina mah gunana pikeun kagiatan ritual, kaagamaan, jeung sakral, 2) Alat hiburan, sabab téater di paké panglipur kalbu, ngaleungitkeun kasumpek haté, 3) Pintonan, sabab mangrupa pintonan hasil karya sastra, 4) Kedaling (éksprési), jadi ku ayana téater jalma bisa ngedalkeun eusi haténa, pikiran, jeung rasana ka jalma lian ku cara ngaragakeun atawa metakeun peran-peran nu tangtu.

Salian ti kitu, téater ogé bisa pikeun ngébréhkeun 1) lalakon (naskah), 2) pamaén, 3) sutradara, 4) pagelaran, 5) kru produser (production crew), 6) properti, jeung 7) nu lalajo (nongton).   

B.   HARTI DRAMA

Drama téh nyaéta carita atawa lalakon nu diwujudkeun dina wangun pagelaran pikeun dipintonkeun. Garapan utama drama mah nyaéta ayana naskah nu jadi dadasar pintonan drama. Tapi aya ogé karangan drama nu ngan wungkul diajangkeun pikeun bacaeun disebutna closet drama. Sok sanajan dina genre sastra Sunda mah nepi ka kiwari can kasabit-sabit.

Karangan drama mibanda ciri-ciri; ngagunakeun kalimah langsung, palakuna leuwih ti saurang, gelarna paguneman mangrupa omongan palaku nu silihtépas, naskah drama biasana dibagi kana sababaraha babak atawa adegan.

Nepi ka kiwari gelarna drama di tatar Sunda geus aya deui drama dina wangun séjén nyaéta monolog nu mangrupa omongan hiji jalma, padahal geus ti mimiti dipikawanoh nu disebut drama suara atawa gending karesmén nyaéta drama nu dialog-dialogna ditembangkeun atawa dikawihkeun. Jadi parapamaén kudu bisa tembang atawa kawih, dina genre sastra séjén mah meureun disebutna téh kabarét.

Kiwari drama di tatar Sunda ogé aya nu disebut drama modérn atawa téater, nu umumna ngalalakonkeun kalakuan manusa sacara réalistis. Sedengkeun ari sandiwara mah kaasup drama lisan, hartina drama nu teu maké naskah. Biasana ngalalakonkeun carita wayang, roman, babad, jeung desik (lalakon ti nagara Arab, saperti carita Amir Hamzah). 

Seni drama mangrupa hiji tongtonan hasil adu-manis tina seni séjénna, di antarana: 1) Seni sastra pikeun naskah carita, 2) Seni Lukis pikeun tata rias jeung tata panggung, 3) Seni musik pikeun musik panganteur, 4) Seni tari pikeun gerakan pamaén, jeung 5) Seni peran pikeun merankeun palaku/tokoh. 

Sangkan bisa akting nu alus 

Palebah dieu tangtuna hidep kudu bisa akting nu alus pikeun diajar drama dina pangajaran basa Sunda, sok komo mun seug hidep boga karep jadi aktor nu kaconcara siga sélébriti. Ku kituna aya sababaraha dadasar pikeun padoman akting pikeun aktor nu alus, di antarana:

1. Pamolah teu kaku, teu dijieun-jieun (overacting),

2. Guneman (dialog) teu dijieun-jieun,

3. Ucapan (vokal) kudu écés,

4. Gambaran watek (karakterisasi) kudu kajiwaan,

5. Pasemon jeung rindat (éksprési beungeut) kudu wajar tur ngayakinkeun,

6. Bisa ngamangpaatkeun sakumna situasi pentas jeung properti,

7. Paham kana sababaraha hal, diantaran:

    a. kudu boga sadar kana ayana wangun,
    b. latihan maca,
    c. ngawasa sarana pentas,
    d. watek salaku motivasi pikeun plot,
    e. bobot peran, jeung
    f. madukeun kesan sacara gembleng. 

Latihan ngaragakeun (maén peran)

Saméméh hidep prung merankeun drama, tangtuna waé kudu aya heula prosés pikeun ngahontal akting nu alus téa. Hartina hidep kudu ngawasa sababaraha téhnik ngaragakeun (maén peran/pemeranan), di antarana:

1. Téhnik muncul nyaéta cara midang di panggung merankeun tokoh carita, kaayaan awak, tipe watek, sikep, gerak awak (gesture), jeung umur nu diperankeun.  
2. Téhnik ngeusian nyaéta cara pamaén merankeun drama bari ngajiwaan peran katut eusi caritana. 
3. Téhnik nyusun klimaks nyaéta cara nyuguhkeun puncak carita nepi ka nu lalajo ngarasa kahudang rasana (bungah, sedih, gereget, jsté).   
4. Téhnik méré tekenan nyaéta cara pamaén midangkeun carita ku cara nekenkeun babagian carita nu dianggap penting ku sora nu bedas, ngagorowok, jsté.  
5. Téhnik méré témpo nyaéta cara pamaén ngucapkeun dialog, naha gancang atawa anca, jsté. 
6. Téhnik wirahma maén nyaéta cara pamaén ngedalkeun dialog ku wirahma nu keuna, iraha sorana naék jeung iraha sorana turun.

Sangkan hidep nambahan pangaweruh ngeunaan drama, pikeun ngagampangkeun nyangkem drama, hususna dina merankeun drama mah hidep bisa waé ku cara apal heula kana unsur-unsur drama nyaéta:

1. Téma nyaéta poko pikiran nu aya dina eusi carita. Jadi hidep bakal bisa ngayahokeun lalakon drama naon nu bakal dipintonkeun sabada maca atawa ngalalajoan éta lalakon tepi ka tamat. Patali jeung eusi carita atawa lalakon tadi, téma drama bisa dipasing-pasing deui jadi drama komédi, drama tragédi, jeung mélodrama.

• Drama komédi nyaéta asalna tina istilah komédi nu dipaké pikeun drama nu pungkasan caritana kabagjaan pikeun palaku utama (happy ending). 
• Drama tragédi nyaéta drama nu midangkeun adegan-adegan nu penting tur serieun sarta nu balukarna cilaka, sedih, asor, kaniaya pikeun palaku utama. 
• Mélodrama nyaéta mimitina mah istilah mélodrama téh dipaké pikeun sakur pagelaran nu dipirig ku musik, kaasup opera. Kiwari mah dipaké pikeun drama nu réréana ngolah konflik batin, ngolah adegan nu ngagambarkeun gerak galura aworna rasa.

2. Palaku atawa “penokohan” dina drama téh ngaran-ngaran jalma katut pasipatan nu ngalalakon dina carita drama. Patali jeung kalungguhan dina carita drama, palaku bisa dibagi jadi tilu rupa, nyaéta

• Palaku utama nyaéta palaku nu nyekel peran utama dina carita ti awal nepi ka ahir, biasana ogé disebut palaku protagonis.
• Palaku pangbantu atawa pameran pangbantu nyaéta palaku nu peranna mantuan, marengan atawa jadi lawan pameran utama, biasana ogé disebut palaku antagonis.
• Palaku panambah biasa ogé disebut palaku figuran nyaéta palaku nu teu pati penting peranna, upama dibanding jeung palaku utama katut palaku pangbantu.

3. Latar téh aya dua rupa nyaéta latar tempat jeung latar waktu. Latar tempat nu nuduhkeun di mana éta kajadian téh lumangsungna. Ari latar waktu mah nu nuduhkeun iraha éta kajadian téh lumangsungna.

4. Alur, galur atawa plot nyaéta rakitan rupaning kajadian nepi ka ngawujud jadi leunjeuran carita.

5. Amanat nyaéta pesen nu hayang ditepikeun ku pangarang ka nu maca atawa ka nu lalajo dina pintonan drama.

6. Dialog atawa paguneman nyaéta wangun poko dina drama. Sabab dina drama mah nu jadi utama dina karangan drama téh apan tulisan dina wangun paguneman atawa dialog.

7. Prolog nyaéta pangjajap kana carita drama nu ditepikeun saméméh lumangsungna carita drama dipintonkeun. Eusina mah diantarana katerangan ngeunaan tempat jeung waktu, ringkesan carita, jsb.

Épilog nyaéta bagian pamungkas dina lalakon, nu eusina méré koméntar nu leuwih jauh ngeunaan ahir carita, dialog nu diucapkeun ku salahsaurang aktor ka parapanongton dina ahir pagelaran carita drama.

ISTILAH NU NGADEUKEUTAN KANA DRAMA

a. Sandiwara. Ieu istilah diciptakeun ku Mangkunegara VII, asalna tina kecap basa Jawa sandhi ang hartina rusiah, jeung warah nu ngandung harti pangajaran. Ku Ki Hajar Déwantara, istilah sandiwara dihartikeun salaku pangajaran nu dilakukeun sacara teu langsung.

b. Lakon. Ieu istilah mibanda sababaraha harti, nyaéta (1) carita nu diperankeun dina drama, wayang, atawa film (2) karangan nu mangrupa carita sandiwara, jeung (3) kalakuan, kajadian, peristiwa.

c.  Tonil. Ieu istilah asalna tina basa Belanda toneel, nu hartina pintonan/pertunjukan. Ieu istilah popilér sawaktu penjajahan Belanda.

d. Téater. Ieu istilah asalna kecapna tina basa Yunani theatron, nu hartina mencrong seukeut. Hartina téater nyaéta (1) gedong pintonan/pertunjukan, (2) hiji wangun seni sora nu ditepikeunana dilakukeun atawa dilakonkeun dina wangun pintonan hareupeun balaréa.

e. Pentas. Hartina téras nu rada luhur, panggung, tempat pintonan/pertunjukan, podium, mimbar, tribun.

f.  Sendratari. Ieu akronim atawa wancahan tina seni drama jeung tari, hartina pintonan atawa pertunjukan nu dibarengan ku tatarian, sarta dilakukeun ku sababaraha urang penari jeung nyaritakeun hiji carita, tapi henteu ngagunakeun paguneman.

g.  Opera. Hartinya drama musik, drama nu mintonkeun nyanyian jeung musik.

h.  Operét. Opera leutik, singget, jeung pondok.

ISTILAH-ISTILAH DINA DRAMA

a. Babak

Babak, mangrupa bagian tina lalakon drama. Dina hiji lalakon drama bisa jadi ngan hiji, dua atawa tilu babak malah bisa waé leuwih. Wates antara babak hiji jeung babak satuluyna ditandaan ku turunna layar atawa pareumna lampu pentas. Lamun lampu dihurungkeun deui atawa layar diangkat deui biasana aya parobahan tata panggung nu ngagambarkeun sétting nu béda.

b. Adegan

Adegan nyaéta bagian tina babak. Hiji adegan ngan bagian tina runtuyan kaayaam dina babak.

c. Prolog

Prolog nyaéta bubuka dina carita drama. Eusi prolog biasana ngeunaan ngawanohkeun parapalaku, konflik nu kajadian jeung sinopsis carita.

d. Épilog

Épilog nyaéta kecap panutup dina ahir carita. Eusina sakapeung mangrupa kacindekan atawa atikan nu bisa diala tina tongtonan drama nu geus dipintonkeun.

e. Dialog

Dialog nyaéta kekecapan parapamaén. Dialog mangrupa hal penting, sabab salaku pangjajap carita/lalakon drama. Supaya dialog henteu matak pikaboseneun, ku kituna dina ngucapkeunana kudu dibarengan ku jiwa raga sacara émosional, salian ti kitu lafalanna kudu jelas jeung ngoncrang.

f.  Monolog

Monolog nyaéta panguneman nu mangrupa omongan hiji jalma.

g. Mimik/Pasemon

Mimik atawa pasemon nyaéta éksprési gerakan beungeut pikeun némbongkeun émosi nu karandapan ku pamaén.

h. Pantomim

Pantomim nyaéta éksprési gerakan awak pikeun némbongkeun émosi nu karandapan ku pamaén.

i.  Pantomimik

Pantomimik nyaéta adu-manis éksprési gerakan awak pikeun némbongkeun émosi nu karandapan ku pamaén.

j.  Géstur

Géstur nyaéta gerakan sakujur awak nu dilakukeun ku pamaén.

k. Bloking

Bloking nyaéta aturan pindah tempat ti hiji tempat ka tempat séjén supaya pintonan pamaén leuwih alus.

l.  Gait

Gait béda jeung bloking sabab mangrupa tanda-tanda husus dina cara leumpang jeung cara bagerak pamaén.

m. Akting

Akting nyaéta gerakan-gerakan nu dilakukeun pamaén salaku aprésiasi peran nu diperankeun.

n. Aktor

Aktor nyaéta jalma nu ngalakukeun akting atawa pamaén drama. Sedengkeun pikeun aktor awéwé disebutna salaku aktris.

o. Improvisasi

Improvisasi nyaéta gerakan-gerakan atawa ucapan-ucapan nu nyaimbangkeun supaya leuwih ngahirupkeun peran.

p. Ilustrasi

Ilustrasi nyaéta pirigan sora-sora pikeun nguatan suasana nu keur digambarkeun. Istilah ilustrasi ogé bisa disebut musik pirigan/pengiring.

q. Kontémporér

Kontémporér nyaéta  carita atawa naskah nu sarwa bébas sarta nu henteu aya patalina jeung aturan.

r.  Kostum

Kostum nyaéta pakéan para pamaén nu dipakéna dina waktu merankeun tokoh carita dina panggung.

s.  Skénario

Skénario nyaéta runtuyan gurat badagna carita drama nu rék diragakeun ku parapamaén.

t.  Panggung

Panggung nyaéta tempat paraaktor merankeun drama.

u. Layar

Layar nyaéta lawon nu nutupan panggung beulah hareup nu bisa dibuka jeung ditutup luyu jeung kabutuhan.

v. Nu Lalajo/Penonton

Nu Lalajo/Penonton nyaéta sakabéh jalma nu hadir pikeun nyaksian pintonan drama.

w. Sutradara

     Sutradara nyaéta jalma nu mingpin jeung pangtanggungjawabna dina pintonan drama.

download